در شهرهای بزرگ مانند کلان شهر تهران که تراکم جمعیتی بالایی دارد و قیمت زمین نیز بالا است؛ عمده ساخت و ساز به صورت بلندمرتبه سازی است که طبیعتاً این موضوع نیاز به پارکینگ را در ساختمان ها افزایش می دهد. فراهم کردن فضای کافی برای پارکینگ در چنین ساختمان های بلندمرتبه ای نیازمند انجام گودبرداری های عمیق است. گودبرداری عملیات آغازین در ساخت بوده و چالش های بسیاری نیز به همراه دارد.بسیاری از سازندگان، افراد عادی و حتی کارفرمایان از قوانین و مسائل حقوقی پیرامون گودبرداری آگاه نیستند و همین موضوع باعث ایجاد بسیاری از درگیری ها و مشکلات حقوقی در حین گودبرداری ها می شود. در مواردی این چالش های حقوقی بین کارفرما و یا همسایگان موجب توقف کار شده و حتی ممکن است گود برای مدت زیادی رها شود که قطعاً می تواند خطرات زیادی در محیط های شهری به دنبال داشته باشد؛ اما چالش پروژه های گودبرداری چیست؟ در ادامه به بررسی چالش هایی در پروژه های گودبرداری عمیق شهری می پردازیم که سازندگان، کارفرمایان و حتی افراد عادی که در مجاورت ساختمانشان پروژه گودبرداری در حال انجام است باید نسبت به آن آگاه باشند.
چالش های گودبردای شهری
برای پایدارسازی گودها نیاز به استفاده از سازه های نگهبان گوناگون و روش های مختلف است. این سازه های نگهبان مانع از ریزش دیواره گود و رانش خاک می شوند و حرکات افقی و قائم دیواره را محدود می کنند. گاهی اجرای این سازه های نگهبان مانند میخکوبی (نیلینگ) و مهارگذاری (انکراژ) باعث مشکلاتی می شود و نیازمند توجه و یافتن راه حل های مؤثر و به موقع است. این چالش ها را می توان به صورت زیر مطرح کرد:
- یکی از ابتدایی ترین چالش ها در شروع پروژه های گودبردای عمیق برای پیمانکار بحث اسکان مهندسین و کارگران در محل پروژه است. تأمین فضایی ایمن و مناسب برای آن ها امری بسیار مهم و چالشی است.
- در موارد بسیاری کارفرمایان پروژه های گودبرداری با اجرا و پایدارسازی گود آشنا نیستند و صرفاً به دنبال اجرای سریع کار و مطابق نقشه های اولیه هستند و این می تواند منشا بسیاری از چالش های بین پیمانکار و کارفرما باشد. لازم است بدانیم در کار گودبرداری عمیق موارد پیش بینی نشده ای وجود دارند که می توانند در طرح اولیه و زمان اجرا تأثیر بگذارند.
- تأمین آب با فشار مناسب و برق با ولتاژ بالا برای کار دستگاه ها در محل پروژه ضروری است و می تواند به عنوان یکی از چالش های پیمانکاران به حساب بیاید.
- عدم اشراف فنی و حقوقی مالکان و کارفرمایان و درنتیجه عدم تنظیم دقیق اسناد مناقصه در حوزه مدارک فنی، کمبود شدید دستورالعمل های فنی و اجرایی الزام آور و جامع باعث چالش های بسیاری در پروژه های گودبرداری عمیق می شود.
- عوارض شهری و دانستن محل دقیق آن ها یکی از چالش های اصلی در پروژه های گودبرداری عمیق است. عوارض شهری شامل لوله های آب، فاضلاب، لوله های انتقال گاز و کابل های برق و تلفن است. این موضوع می تواند به عنوان یکی از بدترین چالش ها باشد چرا که عدم آگاهی دقیق از آنچه در زیر زمین قرار دارد می تواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات و خطرات شود. گاهی باید در هنگام برخورد به عوارض شهری غیرقابل پیش بینی طراحی اولیه تغییر کند. برای مثال، باید در محدوده ای میخکوبی با زاویه بیشتری اجرا شود تا با عوارض شهری مانند اگوهای فاضلاب برخورد نکند. وجود دکل برق که به جابه جایی حساس است نیز از عوارضی است که می تواند مسئله ساز باشد.
برخورد به چاه ها در حین حفاری و اجرای نیل و انکر مشکل ساز است. این مسئله باعث افزایش زمان حفاری و در نتیجه کل زمان پروژه می شود. برای حل این مشکل از اجرای پکرها کمک گرفته می شود. پکرها با پر کردن مسیر و گمانه، مانع از ورود دوغاب به داخل چاه‌ها می‌شوند. گاهی برای تزریق تحت فشار از پکر استفاده می شود. پکر باید بتواند فشارهای تزریق را تحمل کرده و به شکل مناسبی آب بند شود تا از سر و ته طول مهاری نشت رخ ندهد.
کارفرما باید قبل از صدور پروانه ساخت از شرکت های آب و فاضلاب، برق، گاز، مخابرات و مترو مجوزهای لازم را اخذ کرده و از محل دقیق قنات ها و تأسیسات شهری اطلاع پیدا کند. گاهی این نقشه ها و اطلاعات دارای نواقصی هستند که در روند کار مشکل ایجاد می کنند.
- نفوذ کردن نیل ها (میخ ها) به زمین های مجاور گود و حریم زیرزمین همسایه ها یکی از اصلی ترین چالش های پروژه های گودبرداری عمیق شهری است. طراح پیش از طراحی باید بداند که آیا اجازه ورود به حریم همسایه را دارد یا خیر. برای اخذ مجوز از همسایگان باید رضایت آنها جلب شود که بعضی همسایگان به علت کمک به همسایه، به صورت رایگان رضایت می دهند و بعضی با گرفتن هزینه راضی می شوند و بعضی به هیچ وجه راضی نمی شوند. البته به نظر می آید، عدم رضایت یک اشتباه است زیرا شاید سال های آینده خود همسایه بخواهد گودبرداری کند و از تراز پی همسایه پایین تر برود، آن گاه او هم به مشکل می خورد. البته از این مهم تر می توان به این مسئله اشاره کرد که شاید میخکوبی و مهارگذاری (نیلینگ و انکراژ) به علت دسترسی به خاک زیر پی (فونداسیون) همسایه، یکی از ایمن ترین راه ها است و همسایه اگر اجازه دهد برای خودش هم خوب است زیرا نشست سازه اش هنگام گودبرداری زمین مجاور غالبا کمتر از روش های دیگری همچون سازه نگهبان خرپایی و مهارمتقابل است.
ضمناً مشخص نبودن معیار مشخصی در خصوص مقدار هزینه ای که همسایه می تواند دریافت کند، باعث می شود تا گاهی افراد، تقاضای مبالغ زیادی کنند. در برخی پروژه ها به دلیل زیاد بودن تعداد همسایه ها رضایت همجواری ممکن نیست و یا بسیار دشوار است. در موارد بسیاری شکایت های مربوط به همجواری باعث نیمه کاره رها شدن گودها می شود. در مواردی نیز عدم دریافت رضایت باعث می شود تا بعضی پیمانکاران از روش های جایگزین نامناسب استفاده کنند که باعث کاهش کیفیت کار و افزایش هزینه ها شود.
- یکی دیگر از چالش پروژه های گودبرداری عمیق شهری وجود درختان و فضای سبز در پیرامون محل گودبرداری است. حفظ و نگهداری درختان در اطراف گود یک امر ضروری است. گاهی به دلایلی مانند آب دادن به درختان و فضای سبز و در نتیجه ایجاد فشار آب و سست شدن خاک در زیر درخت ها، ریزش های موضعی اتفاق افتاده و ممکن است درخت سقوط کند. در این حالت ضرورت توجه به زهکشی و اجرای نوارهای زهکش دو چندان است. علاوه بر جنبه های پایداری و ایمنی گود، بحث های محیط زیستی اهمیت حفظ درختان را دو چندان می کند.
- نیلینگ در زمین هایی با سطح آب زیرزمینی بالا بسیار مسئله ساز و چالشی است. ایجاد زیرزمین های عمیق برای ساختمان های مجاور باعث ایجاد خللی در جریان آب زیرزمینی می شود. گاهی لازم است برای ایجاد جریان، کانال بزرگی مانند مجراهای تأسیسات در ساختمان احداث شود تا آب زیرزمینی را از یک سمت ساختمان به سمت دیگر انتقال دهد.
- در بسیاری از موارد، انجام پروژه های گودبرداری در محیط های شهری به علت کوچک بودن مساحت زمین پروژه، چالش محدودیت فضای کار دارند و همواره تیم اجرایی هر پروژه با چنین چالش هایی مواجه هستند. در این حالت، هماهنگی بین تجهیزات و ماشین آلات موجود در کارگاه و هم چنین هماهنگی کامل و مناسب جهت دپوی دقیق و منظم مصالح بسیار مهم است.
جمع بندی
نکته مهم اینجاست که گودهای بعضاً عمیق و وسیعی که در مجاورت ساختمان ها و سازه های موجود احداث می شوند گاهی خطراتی جدی را ایجاد می کنند که خسارات مالی و جانی نسبتاً زیادی را نیز به همراه دارد. طبق آمار بسیاری از حوادث صنعت پرخطر ساخت و ساز مربوط به مرحله گودبرداری و آماده سازی است.
در بسیاری موارد عدم آگاهی پیمانکار گودبرداری سبب ایجاد خسارات ملی و جانی، آسیب به تأسیسات عمومی، افزایش درگیری و نزاع و سلب آرامش ساکنین اطراف محل گودبرداری می شود. گودبرداری های زیادی به دلیل رخداد چالش ها و مشکلات فنی، درگیری های مالی با کارفرما و رکود بازار و تورم، رها شده و بلاتکلیف هستند.
این گودهای رها شده در مناطق شهری بسیار خطرساز هستند. برای کاهش مشکلات و خسارات در گودبرداری ها تمامی افراد درگیر در پروژه شامل مهندسان، عوامل نظارتی مانند شهرداری ها، سازمان نظام مهندسی و شرکت های بیمه باید همکاری لازم را داشته باشند.
اجرای گودبرداری، کار بسیاری چالشی است و یک پیمانکار باید بتواند انواع چالش های ایجاد شده شامل چالش های حقوقی با کارفرما و همسایگان و چالش های حین کار را کنترل کند. معیار ارزشیابی عملکرد یک پیمانکار فقط عواملی مانند قیمت و ماشین آلات نیست؛ پیمانکار مناسب باید دارای رزومه تخصصی قوی در این زمینه باشد و معیارهای فنی و اجرائی را نیز رعایت کند.
محاسبات تخصصی سازه های نگهبان در تخصص مهندسان محاسب حتی محاسبان پایه یک نیست و لازم است این مسئولیت به شرکت های متخصص در زمینه ژئوتکنیک واگذار شود.
در زمینه تخریب و خاکبرداری بیشتر مطالعه کنید :
- مهندسی تخریب ساختمان (Destruction Engineering)
- خاکبرداری چیست؟ (Excavation)
- رمپ و جمع آوری رمپ در گودبرداری (Ramp removal excavation)
- گودبرداری و خاکبرداری دو عملیات متمایز از یکدیگر
- گودبرداری غیر اصولی (Unprincipled Building Excavation)
- گودبرداری چیست؟ و اصول اجرای گودبرداری های ساختمانی (Excavation)
- چالش های حقوقی عملیات گودبرداری (Legal Challenges of Deep Excavation)
- گودبرداری و چالش های پیش رو (Excavation and challenges)
در زمینه پایدارسازی گود بیشتر مطالعه کنید :
- ساخت از بالا به پایین یا تاپ دان چیست؟ (Top-Down Construction)
- نیلینگ یا میخ کوبی دیواره چیست؟ (Soil Nailing)
- انکراژ یا مهارگذاری خاک چیست؟ (Soil Anchorage)
- مهارمتقابل یا استرات چیست؟ (Braced Excavations – Struts)
- سازه نگهبان خرپایی چیست؟ (Truss Retaining Structure)
- خاک مسلح یا ژئوسنتتیک چیست؟ (Geosynthetict)
- سپرکوبی چیست؟ (Sheet Pile)
- دیوار دیافراگمی یا دیوار دوغابی چیست؟ (Diaphragm walls – Slurry walls)
- دیوار برلنی یا دیوار سولجر پایل چیست؟ (Berlin wall – Soldier Pile and Lagging System)
- زهکشی و آب بندی در گودبرداری چیست؟ (Drainage- Dewatering & Waterproofing )
- نقشه برداری یا مهندسی نقشه برداری چیست؟ (Surveying)
- پایش گود یا مانیتورینگ چیست؟ (Monitoring)
- دستورالعمل بهداشت، ایمنی و محیط زیست چیست؟ (HSE)
- آموزش گام به گام نقشه خوانی انواع روش های پایدارسازی و گودبرداری
- شمع های سکانتی یا تانژانتی (Secant or tangent (contiguous) piles)
- دیوار حائل چیست؟ (Retaining wall)
- دیوار خاک مسلح (Reinforced soil walls)
در زمینه بهسازی خاک بیشتر مطالعه کنید :
- تزریق پر فشار یا جت گروتینگ چیست؟ (Jet Grouting)
- ریزشمع یا میکروپایل چیست؟ (Micropile & Underpinning)
- پیش بارگذاری چیست؟ (fill surcharge preloading method)
- اختلاط عمیق خاک یا DSM چیست؟ (Deep Soil Mixing)
- تراکم دینامیکی یا DC چیست؟ (Dynamic Compaction)
- ستون شنی ارتعاشی یا تراکم ارتعاشی چیست؟ (Vibro Stone Column)
- شمع ساختمان ، طراحی و اجرای شمع بتنی و شمع فلزی (Concrete Pile , Steel Pile)
- نیروی بالا برنده یا آپلیفت چیست؟ (?What is Uplift)
- کنترل نیروی بلند کننده پی با استفاده از تحلیل دینامیکی (Dynamic Analysis of Uplift)
در زمینه ابنیه و ساختمان بیشتر مطالعه کنید :
- ساخت و ساز ابنیه و ساختمان (Building & Structure)
- قرارداد مشارکت در ساخت (Construction participation contract)
- نظارت بر اجرای پروژه های عمرانی (Construction Supervision)
- مشاوره ساختمانی (Construction consulting)
- مدیریت پیمان (Management Contracting)
- مدیریت طرح (Construction Management)
- انواع سیستم های سازه ای (Structural System)
- مدیریت پروژه های عمرانی (Project Management)
- آیین نامه ی ۲۸۰۰ ، طراحی ساختمان ها در برابر زلزله
- سازه فلزی و سازه بتنی (Steel and concrete structures)
- بتن ریزی در سرما و استفاده از ضد یخ بتن (concrete antifreeze)
- بتن و بتن ریزی چیست ؟ | عملیات بتن ریزی چگونه صورت می گیرد؟ (?What is Concrete)
در زمینه طراحی و مشاوره ژئوتکنیک بیشتر مطالعه کنید :
- معرفی نرم افزار Plaxis
- معرفی نرم افزار GEOSLOPE
- معرفی نرم افزار AutoCAD
- معرفی نرم افزار ETABS
- معرفی نرم افزار SAP2000
- معرفی نرم افزار SAFE
- معرفی نرم افزار ABAQUS
- معرفی نرم افزار FLAC
- معرفی نرم افزار MIDAS
در زمینه مطالعات ژئوتکنیک بیشتر مطالعه کنید :
- مطالعات خاک یا مطالعات ژئوتکنیک چیست؟ (Site Investigation)
- مطالعات لرزه خیزی چیست؟ (Seismicity studies)
- ژئوفیزیک (Geophysics)
- زمین شناسی (Geology)
مطالب مرتبط :
